Ultrasonİk Muayene (UT)

Bilimsel Temeli

Malzeme içine gönderilen yüksek frekanslı ses dalgaları, malzeme içindeki hatalar veya çatlaklar gibi engele çarptığında yansırlar. Alıcı proba yansıyan sinyal ulaşırsa, ultrasonik muayene cihazının ekranında bir yankı belirtisi oluşur. Yankının konumuna göre, yansıtıcının muayene parçası içindeki koordinatları hesaplanabilir. Ayrıca yankının yüksekliği, yansıtıcının büyüklüğü hakkında fikir verir. Yankı sinyalinin şekline bakılarak, yansıtıcının türü hakkında da bir yorum yapmak mümkündür.

Uygulama Alanları

Ultrasonik muayene, metalik veya metalik olmayan malzemelerde beklenen hacimsel hatalar ile çatlak türü yüzey hatalarının tespiti için kullanılabilir.

Sınırlamalar

Muayene parçasında ses hızı ve ses zayıflatması özelliklerinin bölgesel olarak güçlü değişimler göstermesi durumunda doğru değerlendirme yapmak güçleşebilir. İri tane yapısı veya soğurma nedeniyle ses zayıflamasının çok fazla olduğu malzemelerde muayene bazen imkansız olabilir. Sıcak muayene yüzeyleri için özel olarak tasarlanmış problar kullanılmalıdır. Muayene için ulaşılabilir durumda yeterince geniş bir yüzey hazırlanmalıdır. Yüzey durumu, muayene parametrelerini doğrudan etkiler. İnce parçaların muayenesi nispeten güçtür. Ses demeti eksenine paralel konumlanmış düzlemsel süreksizliklerin tespiti mümkün olmaz. Genellikle referans standard bloklara ihtiyaç vardır.

Uygulama

Ultrasonik muayene için en yaygın kullanılan dalga türleri boyuna (basınç) ve enine (kesme) dalgalardır. Normal prob denilen sıfır derece giriş açısına sahip problarla çalışılırken malzeme içinde ilerleyen dalgalar boyuna dalgalardır. Açılı problar ise malzeme içine genellikle 45°, 60° ve 70° giriş açısı ile (bu değerler çelik malzeme içindir) enine dalgalar gönderir.

Kullanılan EN ve ISO Standardları Genel:

EN ISO 16810 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene: Genel kurallar

EN ISO 16811 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene: Hassasiyet ve aralık ayarı

EN ISO 16823 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene: Geçiş tekniği

EN ISO 16826 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene: Yüzeye dik süreksizliklerin muayenesi için

EN ISO 16827 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene: Kusurların karakterizasyonu ve boyutlandırılması

EN ISO 16828 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene - Süreksizliklerin belirlenmesi ve ölçülendirilmesi için bir metot olarak uçuş/geçiş süresi kırınımı tekniği (TOFD)

EN 12668-1 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene teçhizatının karakterizasyonu ve doğrulanması - Bölüm 1: Cihazlar

EN 12668-2 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene teçhizatının karakterizasyonu ve doğrulanması - Bölüm 2: Problar

EN 12668-3 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene teçhizatının karakterizasyonu ve doğrulanması - Bölüm 3: Birleşik teçhizat

EN ISO 2400 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene - Kalibrasyon bloğu No.1 için özellikler

EN ISO 7963 - Tahribatsız muayene - Ultrasonik muayene - Kalibrasyon bloğu No.2 için özellikler

EN ISO 1330-4 - Tahribatsız muayene - Terminoloji - Bölüm 4: Ultrasonik Muayenede Kullanılan terimler

Kaynaklar:

EN ISO 11666 - Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Kabul seviyeleri

EN ISO 23279 - Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Kaynaklardaki belirtilerin karakterizasyonu

EN ISO 17640 - Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayenesi - Teknikler, deney sınırları ve değerlendirme

EN ISO 10863 - Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Uçuş/geçiş süresi kırınımı tekniği kullanımı (TOFD)

EN ISO 22825 - Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Östenitik çelikler ve nikel tabanlı alaşımlarda kaynakların muayenesi

Dökümler:

EN 12680-1 - Döküm-Ultrasonik muayene - Bölüm 1: Genel amaçlı çelik dökümler

EN 12680-2 - Döküm-Ultrasonik muayene - Bölüm 2: Yüksek gerilmelere maruz kalacak çelik döküm bileşenler

EN 12680-3 - Döküm-Ultrasonik muayene - Bölüm 3: Küresel grafitli demir dökümler

Çelik dövmeler:

EN 10228-3 - Çelik dövmelerin tahribatsız muayenesi - Bölüm 3: Ferritik veya martenzitik çelik dövmelerin ultrasonik muayenesi

EN 10228-4 - Çelik dövmelerin tahribatsız muayenesi - Bölüm 4: Östenitik ve östenitik-ferritik paslanmaz çelik dövmelerin ultrasonik muayenesi

Çelik borular:

EN ISO 10893-8 - Çelik boruların tahribatsız muayenesi - Bölüm 8: Düzlemsel kusurların tespiti için dikişsiz ve kaynaklı çelik boruların otomatik ultrasonik muayenesi

EN ISO 10893-9 - Çelik boruların tahribatsız muayenesi - Bölüm 9: Düzlemsel kusurların tespiti için kaynaklı boruların imalâtında kullanılan çelik şeritlerin/plâkaların otomatik ultrasonik muayenesi

EN ISO 10893-10 - Çelik boruların tahribatsız muayenesi - Bölüm 10: Boyuna ve/veya enine kusurların tespiti için dikişsiz ve kaynaklı (toz altı ark kaynaklı hariç) çelik boruların otomatik tam çevre ultrasonik muayenesi

EN ISO 10893-11 - Çelik boruların tahribatsız muayenesi - Bölüm 11: Enine ve/veya boyuna kusurların tespiti için kaynak edilmiş çelik borularda kaynak dikişinin otomatik ultrasonik muayenesi

Çelik çubuklar:

EN 10308 - Tahribatsız muayene - Çelik çubukların ultrasonik muayenesi

Parion Gözetim - NDT - Penetrant Testi (PT)